काठमाडौँ । नयाँ अन्नबाली भित्रिएसँगै लिम्बू समुदायमा चासोक तङ्नाम पर्वको रौनक, परम्परा र पहिचानसँग जोडिएको न्वागी संस्कार सुरुभएको छ । पूर्वका पहाडी भेगमा बसोबास गर्ने लिम्बू समुदाय अहिले नयाँ उत्पादन भएको अन्नबालीको न्वागी चढाउने तयारीमा व्यस्त देखिन्छन्। खेतबारीबाट भित्र्याइएको वर्षभरिको मेहनतको फल देवतालाई अर्पण गर्दै सुरु हुने चासोक तङ्नाम पर्वले लिम्बू समाजमा परम्परा, पहिचान र आस्था एकैसाथ उजागर गर्ने गर्दछ।
अन्नबाली भित्र्याएपछि सुरु हुने धिसोक चासोक—पहिलो न्वागी—लिम्बू समुदायको संस्कृतिको आधार मानिन्छ। नयाँ वर्षको उपलब्धि भनेर चिनिने अन्नलाई सर्वप्रथम आफ्नै कुलदेवतासामु चढाउने परम्परा अनुसार, गाउँ–घरमा अहिले उत्सवको वातावरण बनिसकेको छ। परिवारका सबै सदस्यलाई एक ठाउँमा ल्याउने, पुराना मान्यताहरूलाई सम्झाउने र सामूहिकताको भावना जागृत गर्ने यो पर्व लिम्बू जीवनशैलीको आत्मा मानिन्छ।
कृषि, ऋतु र संस्कृतिः चासोक तङ्नामको सामाजिक अर्थ
लिम्बू समुदायको जीवनशैली कृषिमुखी भएकाले ऋतु परिवर्तन र खेतीपातीको गतिसँगै चाडपर्वहरू पनि परिवर्तन हुँदै आएको देखिन्छ। मङ्सिर पूर्णिमाअघि नै बाली भित्र्याइने लिम्बू गाउँहरूमा हाल कोदो, मकैलगायत अन्नबालाहरू सप्रेका—ठूला–ठूला बाला—सहित संकलन गर्ने काम चलिरहेको हुन्छ। यी प्रमुख अन्नबालीलाई विशेष चोखो पारेर तयार पारिएको जाँडलाई देवतालाई चढाउने प्रथालाई थिसोक नामले चिनिन्छ।
यो केवल पूजा मात्र नभई अन्नप्रतिको सम्मान, प्रकृतिप्रतिको कृतज्ञता र परिवार तथा समुदायको एकतासँग जोडिएको अनिवार्य सांस्कृतिक विधि हो। त्यस्तै, चामल वा अन्य अन्नको भात पकाई देवतालाई अर्पण गर्ने विधिलाई चासोक भनिन्छ। अन्नको पहिलो प्रयोग देवतालाई चढाएर मानवले त्यसको उपभोग सुरु गर्ने मान्यताले लिम्बू समाजमा ‘पहिले देवता, पछि मानव’ भन्ने धारणा अझै जीवित छ।
बिजुवा (पुजारी) मार्फत सहज हुने पूजाः परम्परागत संस्कारको निरन्तरता
परम्परा अनुसार, न्वागी अर्पण गर्न घर–घरमा बिजुवा—लिम्बू पुजारी—लाई बोलाइन्छ। उनले घरको कुलदेवता, पुर्खाको आत्मा र प्रकृतिलाई साक्षी राखेर नयाँ अन्नलाई पवित्रता दिने विधि सम्पन्न गर्छन्। बिजुवाकै मार्गदर्शनमा गरिएको पूजा प्रक्रियाले परिवारमा नयाँ वर्षको सुरुवात, राम्रो मौसम र आगामी वर्षको सफल खेतीबारीका लागि शुभकामना व्यक्त गरिएको मानिन्छ।
याक्थुङचुम्लुङका जिल्ला अध्यक्ष हाङमाया लेक्षर्बो भन्छन्, “लिम्बू समुदायमा एउटै वर्ष अघिको अन्न देवतालाई चढाएर मात्र नयाँ अन्नको उपभोग गर्ने गहिरो परम्परा छ। यही सांस्कृतिक मान्यताले हाम्रो पहिचान जोगाइरहेको छ।” लेक्षर्बोका अनुसार लिम्बू चाडपर्व केवल धार्मिक विधि होइनन्, जीवनयापनको चक्र, प्रकृतिको सम्मान र सामाजिक संरचनाको निरन्तरतासँग गाँसिएका छन्।
चासोक तङ्नामः मौलिक पहिचान बोकेको महान् चाड
लिम्बू समुदायले वर्षको सबैभन्दा महत्वपूर्ण पर्वका रूपमा चासोक तङ्नामलाई मान्ने गर्छ। बालीनाली भित्र्याउने उद्यौली याममा मनाइने यो चाडलाई न्वागी पर्व पनि भनिन्छ। चासोकले नयाँ अन्न देवतालाई अर्पण गर्ने परम्परा सम्हाल्छ भने तङ्नाम शब्दले पर्व वा चाडलाई जनाउँछ। त्यसैले चासोक तङ्नामले ‘नयाँ अन्न चढाउने चाड’ को पूर्ण अर्थ बोकेको हुन्छ।
पर्वका क्रममा गाउँमा भेटघाट, घर–घरमा भोज, नयाँ अन्नका परिकार, परम्परागत नृत्य तथा सांगीतिक कार्यक्रमहरू आयोजना हुने गर्छन्। छिमेकी, आफन्त र टाढाटाढा पुगेका परिवारका सदस्यहरू घर फर्कने भएकाले गाउँहरूमा उत्साह, एकता र सामाजिक उठबसको माहोल सिर्जना हुन्छ।
पहिचान, परम्परा र सामुदायिक भावना जोगाइराख्ने चाड
चासोक तङ्नाम आज केवल धार्मिक विधिमा सीमित छैन। यो समुदायको अस्तित्व, पहिचान, श्रम र कृषि–आधारित जीवनशैलीको उत्सव पनि हो। आधुनिकता बढेको वर्तमान समयमा पनि लिम्बू समुदायले यस पर्वलाई निरन्तरता दिइरहनु, आफ्नो संस्कृतिप्रतिको समर्पण र गर्वको प्रतिकका रूपमा हेरिन्छ। समाजशास्त्रीहरूको मानाइन्छ कि यस्ता मौलिक चाडपर्वहरूले युवा पुस्तामा समुदायप्रतिको चासो बढाउने, जरा खोज्ने र सामाजिक सम्बन्धलाई बलियो बनाउने भूमिका खेल्छन्।
